تعریف حسابداری
حسابداری به معنای شناسایی، اندازه‌گیری، ثبت و گزارش اطلاعات اقتصادی برای استفاده‌کنندگان (درون‌سازمانی و برون‌سازمانی) است، به گونه‌ای که امکان قضاوت و تصمیم‌گیری آگاهانه برای آنها فراهم شود.
مدیران اجرایی ازجمله استفاده‌کنندگان درون‌سازمانی هستند که از اطلاعات حسابداری استفاده می‌کنند. سهامداران، بانک‌ها و موسسات اعتباری، تحلیلگران مالی و اقتصادی از جمله استفاده‌کنندگان برون‌سازمانی هستند.
مجموعه فرایندهای مالی و حسابداری با استفاده از نرم افزار حسابداری انجام می‌شود.
تاریخچه حسابداری
حسابداری زبانی است که قدمت آن به هزاران سال پیش برمی‌گردد و در بسیاری از نقاط جهان مورد استفاده قرار گرفته است. قدیمی‌ترین شواهد این زبان در تمدن‌های بین النهرینی در بیش از 7000 سال پیش مشاهده شده است. بین النهرینی‌ها قدیمی‌ترین سوابق مبادله و دریافت کالا را نگهداری می‌کردند. آنها از روش‌های حسابداری ابتدایی استفاده می‌کردند و سوابق مربوط به مبادلات مربوط به حیوانات، دام‌ها و محصولات کشاورزی را به طور دقیق ثبت می‌کردند.
حسابدار کیست؟
حسابدار شخصی است که حساب‌های شرکت‌ها، افراد و سایر سازمان‌ها را حسابرسی و تکمیل می‌کند، یکی از مهمترین وظایف حسابدار گزارش عملکرد شرکت به مدیریت است و صدور صورت‌های مالی نظیر صورت سود و زیان، ترازنامه و صورت جریان وجوه نقد است. دیگر وظایف حسابدار در پایان سال نیز در مقاله دیگر مفصل توضیح داده شده است.
اصطلاحات حسابداری
همه افراد مدرک حسابداری ندارند، اما چه به دنبال استفاده از نرمافزار حسابداری در کسب‌وکار خود باشید یا بخواهید با حسابدار خود ارتباط بهتری برقرار کنید، باید تا حدی با اصطلاحات حسابداری آشنا باشید. دانستن برخی از اصطلاحات اولیه حسابداری به شما کمک کند تا با دنیای کسب‌وکار بهتر ارتباط برقرار کنید. تعدادی از رایج‌ترین اصطلاحات حسابداری عبارت‌اند از: ترازنامه، صورت سود و زیان، دارایی‌های جاری، دارایی‌های ثابت و…
ما در مقاله اصطلاحات حسابداری برخی از مهمترین اصطلاحات حسابداری را گردآوری کرده‌ایم.
اصول حسابداری (Accounting Principles)
اصول حسابداری پذیرفته‌شده همگانی مخفف General accepted accounting principles یا Gaap به دسته‌ای از استانداردهای حسابداری اطلاق می‌شود که سال‌هاست در جوامع صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. (مطالعه بیشتر)
در واقع اصول حسابداری نقش دستورالعمل روشن برای ثبت و گزارشگیری مالی را بر عهده دارد و به 4 دسته تقسیم می‌گردد:
- اصل بهای تمام شده (cost principle): مطابق با این اصل تمامی رویدادهای مالی با توجه به قیمت تمام‌شده آنها در تاریخ وقوع، ثبت شده و در صورت‌های مالی نمایش داده می‌شوند. در کتب آموزشی از این اصل به نام اصل بهای تمام شده تاریخی هم یاد می‌شود.
- اصل تحقق درآمد (revenue realization): مطابق با این اصل، درآمد زمانی شناسایی می‌شود که کالا و خدمات به مشتری تحویل یا ارائه شده باشد. در این اصل زمان تحویل کالا (در موسسات بازرگانی) یا ارائه خدمات (در موسسات خدماتی) مهم است و دریافت وجه به هیچ عنوان ملاک نیست.
- اصل تطابق هزینه با درآمد (matching principle): بنا به این اصل هرگاه درآمدی در صورت سود و زیان در یک دوره منعکس شود باید هزینه‌های همان دوره که تحمیل شده کسر گردد. در واقع این اصل به شناسایی و اندازه‌گیری درست سود هر دوره مالی توجه دارد. در کتب آموزشی از این اصل به نام اصل تطبیق هم یاد می‌شود. به صورت پیش‌فرض دوره مالی از 01/01/X شروع و تاریخ پایان آن 12/29/X می‌باشد.
- اصل افشای کامل (full disclosure principle): بنا به این اصل تمامی واقعیت‌های با اهمیت مربوط به رویدادها و فعالیت‌های مالی موسسه به روش مناسب و کامل افشاء می‌شود. افشای اطلاعات در متن صورت‌های مالی در یادداشت‌های همراه آن انجام می‌شود.
فرآیندهای حسابداری
فرآیند حسابداری مراحلی است که در هر دوره مالی تکرار می‌شود. این مراحل را چرخه حسابداری می‌گویند.
۱–گردآوری اطلاعات و داده‌های مالی:
شناسایی معامله تجاری گام اولیه در فرآیند حسابداری است. واحد تجاری باید معاملات مالی و پولی را شناسایی کند. بنابراین فقط آن دسته از معاملاتی که پولی هستند ثبت می‌شود. و معاملات شخصی مالک در دفاتر قانونی لحاظ نمی‌شود. اطلاعات مورد نظر از اسناد مالی جمع‌آوری شده و برای تجزیه و تحلیل به مرحله‌ی بعد فرستاده می‌شوند.
۲– تحلیل و بررسی امور مالی:
پس از شناسایی تراکنش‌ها، مرحله دوم فرآیند حسابداری، تجزیه‌وتحلیل وقایع مالی است. در این مرحله با استفاده از اطلاعات مالی می‌توان وقایع مالی را تجزیه‌وتحلیل کرد.
۳– ثبت دقیق اطلاعات و داده‌ها:
ابتدا اسناد حسابداری بررسی شده سپس در دفاتر روزنامه ثبت می‌شوند. توجه کنید که در ابتدای وارد کردن اطلاعات بخش مربوط به عطف در دفتر روزنامه پر نمی‌شود. بلکه هنگام وارد کردن این اطلاعات در دفتر کل وارد می‌شوند.
۴– انتقال داده‌ها از دفاتر روزنامه به دفاتر کل:
پس از ثبت وقایع مالی در دفتر روزنامه، حساب‌های فردی در دفتر کل ثبت می‌شود. این امر به مالک/حسابدار کمک می‌کند تا مانده هر حساب را به صورت جداگانه بداند.
۵– تهیه تراز آزمایشی:
هدف اصلی تراز آزمایشی شناسایی خطاها و سنجش صحت گزارش‌های مالی ثبت شده است. روش سنجش هم بدین صورت است که باید مطمئن شویم مانده بدهکار و بستانکار حساب‌ها در دفاتر کل با یکدیگر مساوی هستند.
۶– ویرایش و اصلاح حساب‌های دفترکل:
در این مرحله صورت‌های مالی پس از پایان هر دوره‌ی مالی اصلاح و تعدیل یابند.
۷– تهیه صورت های مالی:
پس از انجام‌دادن تمامی مراحل فوق، صورت‌های مالی شرکت برای آگاهی از وضعیت مالی واقعی، سودآوری تهیه می‌شود. صورت های مالی نه تنها در ارزیابی‌های درون سازمانی اهمیت دارند بلکه برای سازمان‌های خارجی سرمایه‌گذار نیز اهمیت دارند. زیرا می‌توانند توانایی مالی شرکت شما را بسنجند.
۸– بستن حساب موقت با صدور سند حسابداری:
حسابداران با بستن حساب‌های درآمد، هزینه، سود و زیان و برداشت می‌توانند حساب‌های موقت را ببندند.
۹– تهیه تراز آزمایشی پایانی:
پس از بستن حساب موقت، مانده در دفتر کل برابر صفر است. در این مرحله هم باید تراز آزمایشی از حساب‌های دفتر کل تهیه شود.
مفروضات حسابداری (Accounting Assumptions)
منشأ اصول حسابداری و مبنای تهیه و تنظیم صورت‌های مالی است و هر حسابدار بایستی به آن تسلط کافی داشته باشد مفروضات نحوۀ ثبت اسناد و تنظیم صورت‌های مالی هر مجموعه را تعیین می‌کند. مفروضات حسابداری بر اصول حسابداری مقدم است و به 5 دسته تقسیم می‌شود.
- فرض تفکیک شخصیت (separate entity assumption): بنا به این فرض هر موسسه یک شخصیت حقوقی مستقل فرض شده که می‌تواند دارایی و درآمد تحصیل یا بدهی و هزینه را تعهد کند.
- فرض تداوم فعالیت (going concern assumption): این فرض بیان می‌کند که واحد تجاری و کسب‌وکار برای یک دوره زمانی و مدت طولانی به فعالیت خود برای اجرای عملیات و ایفای تعهدات مالی خود ادامه می‌دهد و این فرض موجب می‌شود که دارایی‌ها به دوره مالی کوتاه‌مدت و بلندمدت تفکیک می‌شود.
- فرض دوره مالی (time period assumption): در این فرض هر مجموعه باید در طی دوره‌های زمانی مساوی (سه ماهه، شش ماهه و یک ساله) وقایع و رویکردهای مالی خود را گزارش دهد.
- فرض تعهدی (accrual accounting assumption): براساس این فرض درآمدها به محض تحقق و هزینه‌ها به محض تحمیل، بدون توجه به زمان دریافت یا پرداخت وجه نقد مربوطه شناسایی وثبت می‌شود. در کتب آموزشی از این فرض به نام مبنای تعهدی هم یاد می‌شود.
- فرض واحد اندازه‌گیری (unit-of-measure assumption): براساس این فرض تمامی معاملات، عملیات و رویدادهای مالی بایستی بر حسب پول مورد سنجش قرار گیرد.
انواع حسابداری در موسسات
حسابداری موسسات فروشگاهی
یادداشت کردن خرید، فروش، دریافتی‌ها و پرداختی‌های شرکت در دفاتر و گزارشگیری از خرید وفروش‌ها و موجودی کالا یا انبار به‌صورت خلاصه را حسابداری موسسات فروشگاهی می‌گویند.
تمامی شرکت‌ها اعم از خرد و کلان به حسابداری و نرمافزار مرتبط نیاز دارند.
حسابداری موسسات فروشگاهی شامل موارد زیر است:
- ثبت موجودی کالای اول دوره
- عملیات فاکتور اعم از فاکتور خرید، فروش، برگشت از خرید، برگشت از فروش
- امور دریافت و پرداخت مربوط به وجه نقد و چک
- محاسبه سود (زیان) خالص
ذکر این نکته ضروری است که در این موسسات برای سریع‌تر کردن امور بایستی صندوق فروشگاهی تهیه کنند.
حسابداری موسسات خدماتی
موسسۀ خدماتی موسسه‌ای است که در ازای ارائه خدمت به مردم و سازمان‌ها کارمزد یا حق الزحمه دریافت می‌کند. این موسسات از حسابداری خدماتی استفاده می‌کنند. برای مثال موسسات خدمات حسابداری خود جزو موسسات خدماتی محسوب می‌شوند.
از صورت‌های مالی در موسسات خدماتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد
- صورت سود و زیان (income statement)
- صورت سود و زیان جامع (comprehensive income statement)
- ترازنامه (بیلان) (balance sheet)
- صورت جریان‌های نقدی (Statement of Cash Flow)
حسابداری موسسات بازرگانی
موسساتی هستند که کار اصلی شرکت خرید و فروش کالا است. در واقع در این موسسات موجودی کالا بسیار حائز اهمیت است. در این موسسات نگهداری موجودی کالا به دو روش ادواری و دائمی انجام می‌شود.
در روش ادواری تمام اتفاقات در موجودی کالا در حساب مجزا ثبت می‌گردد، مثلا اگر خرید انجام شود به حساب خرید کالا و اگر فروش انجام گیرد به حساب فروش کالا انتقال می‌یابد. معمولا این روش در موسسات خرده‌فروشی استفاده می‌شود.
در روش دائمی تمامی اتفاقات در موجودی کالا (مربوط به خرید و فروش، برگشت از خرید و برگشت از فروش) در حساب موجودی کالا ثبت می‌شود. معمولا این روش در موسسات تولیدی و صنعتی استفاده می‌شود. در این روش میزان موجودی کالا به‌صورت دقیق استخراج می‌شود.
حسابداری موسسات پیمانکاری
حسابداری پیمانکاری براساس قرارداد بین کارفرما و پیمانکار برای به پایان رساندن یک پروژه انجام می‌شود. ارکان اصلی عملیات پیمانکاری، کارفرما، پیمانکار و قرارداد است.
روش‌های اجرای حسابداری پیمانکاری بر دو روش استوار است.
- روش کار تکمیل شده: در این روش در آمد و سود ناخالص هنگامی‌شناسایی می‌شود که کل پیمان تکمیل و صرفا کارهای جزئی باقیمانده باشد.
- روش درصد پیشرفت کار: در این روش درآمد و سود ناخالص پیمان به تناسب پیشرفت عملیات و درصد پیشرفت کار شناسایی می‌شود. حسابداری پیمانکاری معمولا به روش درصد پیشرفت کار انجام می‌گیرد.
حسابداری موسسات تولیدی و یا حسابداری صنعتی
این موسسات مواد اولیه را خریداری می‌کنند و پس از تولید کالا در در واحد تولید در نهایت کالای تولید شده را به فروش می‌رسانند.
در این نوع موسسات موجودی مواد اولیه و مدیریت موجودی کالا بسیار حائز اهمیت است.
عوامل بهای تمام شده کالای فروش رفته در موسسات تولیدی مواد مستقیم، سربار ساخت و دستمزد است و در نهایت برای سود (زیان) ناخالص بایستی فروش کالا از بهای تمام شده کالای فروش رفته کسر گردد.
شاخه‌ها و گرایش‌های حسابداری
انواع شاخه‌های حسابداری با یکدیگر تفاوت چندانی ندارند و به منظور تامین نیاز مشاغل و کسب‌وکارها به انجام امور مالی مختلف گرایش‌های متفاوتی برای حسابداری تعریف شده و به شرح زیر است:
حسابداری مالی (Financial Accounting)
به فرآیند ثبت، خلاصه‌سازی و گزارش معاملات در کسب‌وکار گفته می‌شود. این نوع حسابداری تهیه و ارائه اطلاعات مالی در قالب صورت‌های مالی اساسی حسابداری (ترازنامه و صورت سود و زیان) است و اطلاعات مربوط به یک سازمان را گردآوری و برای افراد خارج سازمان پردازش می‌کند.
حسابداری دولتی (Government Accounting)
سیستم اطلاعاتی است که اطلاعات مالی دولت و فعالیت‌های آن شناسایی، ثبت، تفسیر، طبقه‌بندی و ارزیابی می‌شود. هدف اصلی این حسابداری کمک به تصمیم‌گیری و اجرای برنامه‌های مد نظر می‌باشد از مهمترین اصطلاحات در حسابداری دولتی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.
بودجه، اعتبار، تخصیص اعتبار، علی الحساب، تنخواه گردان، پیش‌پرداخت، وجوه عمومی، دستگاه اجرایی، وزارتخانه، فصول هزینه و…
حسابداری مدیریت (Managerial Accounting)
هدف این حسابداری مدیریت ارائه گزارشات مالی یک مجموعه به مدیران جهت ارتقای سیستم است. تهیه و تحلیل اطلاعات مالی شرکت بر عهده واحد حسابداری مدیریت است.
حسابداری صنعتی، بهای تمام شده یا هزینه (Cost Accounting)
به فرآیند ردگیری ثبت و تجزیه و تحلیل هزینه‌های اختصاص یافته به محصولات یا خدمات یک واحد اقتصادی حسابداری هزینه می‌گویند. در واقع مسئولیت ثبت، ضبط و گزارش اطلاعات مربوط به هزینه‌های سازمان را بر عهده دارد و این حسابداری فقط مختص مدیریت کردن هزینه‌ها است.
از مهمترین گزارشات در موسسات صنعتی می‌توان به گزارش مصرف مواد، گزارش بهای تمام شده کالای ساخته شده، گزارش بهای تمام شده کالای فروش رفته و گزارش سود و زیان می‌باشد.
حسابداری مالیاتی (Tax Accounting)
تمرکز این نوع حسابداری روی مالیات بوده و هدف اصلی آن شفافیت در محاسبات و کاهش بدهی مالیاتی است.
حسابرسی (Audit)
سنجش درستی یا نادرستی صورت‌های مالی ثبت شده در واحد حسابداری و بررسی اشتباهات و تقلب‌های احتمالی توسط یک فرد مستقل (حسابرس) انجام شده و به سه نوع حسابرسان داخلی، حسابرسان مستقل و حسابرسان دولتی تقسیم می‌شود.
حسابداری بودجه‌ای (Budgetary Accounting)
بودجه کل کشور برنامه مالی است که برای یک سال مالی تهیه‌شده و حاوی پیش‌بینی درآمدها و برآورد هزینه‌ها برای انجام عملیاتی است که منجر به هدف‌های قانونی می‌شود. تمرکز این حسابداری بر بودجه می‌باشد.
حسابداری اجتماعی (Social Accounting)
حسابداری است که وظیفه بررسی تاثیر عملکرد یک کسب‌وکار بر جامعه را بر عهده دارد. در این نوع حسابداری تمرکز اصلی بر رفتار‌های کسب‌وکار است.
حسابداری سیستم‌ها
در این نوع حسابداری آموزش‌های لازم به منظور ارائه یک سیستم حسابداری مناسب برای هر موسسه با توجه به نوع فعالیت واحد اقتصادی به شخص داده می‌شود.
جایگاه فناوری و نرم افزار در امور حسابداری
حرفه حسابداری تا حدی به دلیل فناوری‌های جدید به سرعت در حال تغییر است. حسابدار امروزی دیگر زیر بار پروژه‌های وظیفه‌محور نیست. در عوض، به لطف تغییر در فناوری حسابداری پویا، برنامه‌های نرمافزار حسابداری خودکارتر می‌شوند و نقش حسابدار به یک مشاور تجاری تغییر می‌کند. تغییر نقش حسابدار مدرن به مشاور تجاری مستلزم مجموعه مهارت‌های جدیدی از جمله شک‌گرایی و مهارت‌های تفکر انتقادی است. این مهارت‌ها برای شرکت‌های حسابداری در هنگام بررسی استخدام‌های جدید، اولویت بالایی خواهند داشت. در حالی که این حرفه به دلیل فناوری های نوظهور به سرعت در حال تغییر است، نیاز به این نوع مهارت‌های نرم ثابت باقی می‌ماند.
به دلیل معرفی نرم‌افزارها و فناوری‌های مبتنی بر ابر، تغییر سریعی در روش‌های حسابداری در حال رخ دادن است. این برنامه‌ها به صاحبان مشاغل کوچک اجازه می‌دهد تا اطلاعات مالی را به طور دقیق وارد و ویرایش کنند و تصمیمات بهتر وکارامدتری بگیرند. فناوری جدید به دلیل قابلیت دسترسی از هرکجا، ذخیره‌سازی راحت اطلاعات مالی برای صاحبان مشاغل مفید است. شیوه‌های سنتی حقوق و دستمزد از طریق خدمات آنلاین به راحتی انجام می‌شود. این ویژگی خودکار صاحبان کسب‌وکار کوچک را از دردسرهای ناشی از پیچیدگی‌های حسابداری حقوق و دستمزد نجات می‌دهد.
آموزش حسابداری
حسابداری از جمله رشته‌های تحصیلی و کاری محبوب در ایران محسوب می‌شود. مدرک دانشگاهی این رشته اعتبار بسیار زیادی دارد؛ اما اگر نمی‌خواهید چندین سال تحصیلات آکادمی را بگذرانید می‌توانید در دوره‌های آموزش فنی و حرفه‌ای هم این آموزش‌ها را فرا بگیرید و به سرعت وارد بازار کار شوید. همچنین می‌توانید در دروه‌های آموزشی حضوری و غیرحضوری آموزشگاه‌های حسابداری مختلف شرکت کنید. آموزشگاه حسابداری فرداد یکی از این آموزشگاه‌ها است که اقدام به برگزاری دوره آموزش حسابداری بازار کار از مبتدی تا پیشرفته به صورت غیر حضوری می‌کند.
کیفیت آموزش دوره‌های حسابداری و مالی در موسسات آموزشی مختلف با هم متفاوت است اما اصول و سرفصل های آموزشی آنها یکسان است و این تفاوت هم به اختلاف سطح دانش و مهارت‌های آموزشی مربیان و مدرسان این آمورشگاه‌ها برمی‌گردد.
در صورتی که قصد یادگیری حسابداری از پایه تا پیشرفته را دارید و نمی‌خواهید درگیر رفت و آمد و هزینه‌های اضافی دیگر شوید می‌توانید از آموزش حسابداری آنلاین استفاده کنید و با مشاهده ویدیوهای آموزش حسابداری سایت‌های مختلف نظیر آپارات، یوتیوب و… وارد بازار کار این رشته شوید.
رشته حسابداری در دانشگاه و بازار کار رشته حسابداری
رشته حسابداری در واقع رشته‌ای شناور شناخته می‌شود و داوطلبان در هر سه گروه ریاضی تجربی و انسانی می‌توانند در این رشته تحصیل کنند. شخصی که رشته حسابداری انتخاب می‌کند باید ریاضیات قوی داشته باشد و همچنین، خلاق، صبور و با انضباط باشد. لازمه دیگر دانشجویان رشته حسابداری، آشنایی و شناخت نرم‌افزارهای حسابداری است زیرا مجموعه‌های گوناگون از نرم‌افزارهای حسابداری مختلف در کسب‌وکار خود استفاده می‌کنند.
رشته حسابداری گرایش‌های مختلفی مانند حسابداری عمومی، صنعتی، مالی، دولتی، مدیریتی و… دارد. مهمترین دروس پایه و تخصصی این رشته عبارت‌اند از:
- روانشناسی عمومی
- جامعه‌شناسی
- اصول علم اقتصاد
- ریاضیات پایه، ریاضیات کاربردی
- آمار کاربردی
- اصول حسابداری
- حسابداری میانه
- حسابداری پیشرفته
- جسابداری صنعتی
- حسابداری مالیاتی
- اصول تنظیم و کنترل بودجه
- مدیریت مالی
این رشته به دلیل بازار خوبی که دارد بسیار مورد متوجه داوطلبان و دانش‌آموزان قرار دارد. رشته حسابداری یکی از پردرآمدترین رشته‌های تحصیلی است. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند در آینده تحت عناوین زیر مشغول به کار شوند:
- حسابدار
- تحلیلگر کسب و کار
- حسابدار عمومی
- سرپرست حسابداری
- منشی مالی
- دستیار اداری
- دبیر حسابداری
- کارشناس مالیاتی
- صندوق دار
- تحلیلگر سهام
- و…