بهای تمام شده کالای فروخته شده (COGS) هزینه یک محصول برای توزیع‌کننده، سازنده یا خرده فروش است. درآمد فروش منهای بهای تمام شده کالای فروخته شده، سود ناخالص یک کسب‌وکار است. بهای تمام شده کالای فروش رفته در حسابداری هزینه محسوب می‌شود و اغلب دومین سطری است که در صورت سود و زیان ظاهر می‌شود. در این مقاله به بهای تمام شده کالای فروخته شده، عوامل تشکیل‌دهنده آن و فرمول‌های بهای تمام شده کالای فروخته شده و… می‌پردازیم.
بهای تمام شده کالای فروخته شده (COGS) چیست؟
بهای تمام شده کالای فروخته شده (COGS) به هزینه‌های مستقیم تولید کالاهای فروخته شده توسط یک کسب‌وکار گفته می‌شود. این مبلغ شامل هزینه مواد و نیروی کاری است که مستقیماً برای تولید کالا استفاده می‌شود و هزینه‌های غیرمستقیم مانند هزینه‌های توزیع و هزینه‌های نیروی فروش را دربرنمی‌گیرد.
منبع ویدئو: سایت اینوستوپدیا
عوامل تشکیل دهنده بهای تمام شده کالا
شامل تمام هزینه‌های مستقیمی می‌شود که صرف تولید محصولات یک کسب‌وکار می‌شود. بیشتر این موارد هزینه‌های متغیر تولید محصول هستند – به عنوان مثال، مواد و نیروی کار – در حالی که سایر موارد ممکن است هزینه‌های ثابت باشند، مانند هزینه‌های سربار. عوامل تشکیل دهنده بهای تمام شده کالا به شرح زیر است:
- مواد اولیه
مواد اولیه به دو بخش مواد مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود و در تولید کالا اهمیت زیادی دارد.
- دستمزد
حق الزحمه‌ای که به کارگران در زمان تولید پرداخته می‌شود.
- مواد غیرمستقیم
موادی که مستقیم در تولید مصرف نمی‌شوند اما تولید کالا بدون آن‌ها آمکان‌پذیر نیست.
- دستمزد غیرمستقیم
هزینه‌ای که به افرادی که مستیقما در تولید دخالت ندارند، پرداخته می‌شود. مانند دستمزد نگهبان، مدیران و…
- سایر هزینه‌ها
شامل هزینه‌های نگهداری، اجاره بها، قبوض آب و برق و… می‌شود.
انواع حسابداری بهای تمام شده
1- حسابداری بهای تمام شده استاندارد
یک روش بسیار قدیمی از حسابداری است. در این فرآیند، تولیدکنندگان به جای هزینه‌های منابع، هزینه مورد انتظار یا استاندارد را تعیین می‌کنند.
2- حسابداری بهای تمام شده بر مبنای فعالیت
این روش که با نام «ACTIVITY-BASED COSTING» یا ABC نیز شناخته می‌شود، یکی از روش‌های محبوب حسابداری بهای تمام شده است. در روش بهای تمام شده بر مبنای فعالیت، فعالیت‌های عمده شناسایی می‌شوند و متناسب با منابعی که در فعالیت‌ها مصرف می‌شود، یک هزینه سربار به آن فعالیت‌ها اختصاص داده می‌شود.
پس از اینکه هزینه سربار به فعالیت‌ها تعلق گرفت، محرک‌های هزینه هر فعالیت شناسایی می‌شود و متناسب با مقدار مصرف‌شدن محرک هزینه در در هر فعالیت، هزینه‌ای به محصولات اختصاص داده می‌شود.
3- حسابداری بهای تمام شده حاشیه‌ای
در این روش به تحلیل و بررسی ارتباط بین هزینه فروش یک محصول، میزان فروش، مزان تولید شده از محصول، بها و سود و… پرداخته می‌شود.
معایب سیستم‌های سنتی در محاسبه بهای تمام شده کالا
برای تعیین قیمت تمام شده دو رویکرد مدنظر است: رویکرد سنتی و رویکرد نوین. امروزه اکثر کسب و کارها با استفاده از نرم افزار فروشگاهی به راحتی بهای تمام شده کالا را محاسبه می‌کنند.
در سیستم‌های سنتی هزینهیابی، برای تخصیص هزینه سربار معمولاً از هزینه (ساعت) کار مستقیم به عنوان مبنای تخصیص استفاده می‌شود؛ در حالی که امروزه هزینه کار مستقیم اغلب کمتر از 15 درصد است و در مقابل، هزینه‌های سربار بیش از 50 درصد از هزینه محصول را دربر می‌گیرد.
مهم‌ترین معایب سیستم‌های سنتی به شرح زیر است:
- نمی‌تواند اطلاعات بهای تمام شده، خصوصا در کسب‌وکارهایی با خدمات متنوع و گوناگونی را به مشتریان ارائه کند. برخی از کسب‌وکارها بیش از یک محصول تولید می‌کنند و می فروشند. در چنین حالتی، این کسب‌وکارها مجبور می شوند بر اساس اطلاعات هزینه تقریبی در مورد قیمت‌گذاری، تبلیغات، کمپین تبلیغاتی فروش، و غیره تصمیم‌گیری کنند. این موضوع به دلیل مشکل در جمع‌آوری، طبقه‌بندی، تخصیص و بازیابی سربار به محصولات جداگانه است.
- سیستم های هزینهیابی سنتی، اطلاعات درست و واقعی بهای تمام شده و سودآوری نشان نمی‌دهند.
- باوجود بالا بودن سهم هزینه سربار در هزینه محصول، نحوه تخصیص هزینه سربار به هر اندازه که باشد فاقد اهمیت است.
- استفاده از یک مبنای تخصیص تمام روابط بین هزینه‌ها را نشان نمی‌دهد.
- تقسیم هزینه به ثابت و متغیر اغلب غیر واقعی است. دلیل آن این است که در صورت رشد کسب‌وکار، تقسیم هزینه‌ها باعث ایجاد هزینه‌های نادرست محصولات می‌شود.
- در دنیای تجارت مدرن، بیشتر کار از طریق اتوماسیون یعنی مکانیزه کردن کارهای دستی انجام می‌شود. در این صورت به طور خودکار هزینه‌های مستقیم کاهش و هزینه‌های غیرمستقیم افزایش می‌یابد. به این ترتیب، در صورتی که در هر محصولی اتوماسیون صورت گیرد، ساختار هزینه محصول تغییر می‌کند.
بهای تمام شده کالای فروش رفته در سیستم دائمی
در سیستم ثبت دائمی موجودی کالا، بهای کالای فروش رفته با ثبت مدوام و دائمی فروش کالاها در حساب‌ها محاسبه می‌شود. این روش شامل ثبت تعداد زیادی از رویداد مالی جداگانه، مانند فروش، ضایعات، کالای منسوخ شدن و غیره است.
محاسبه بهای تمام شده خدمات
حسابداری بهای تمام شده شامل دو نوع است که در واقع نحوه محاسبه بهای تمام شده در شرکت‌های خدماتی هستند:
- سیستم بهایابی سفارش کار
در این سیستم، بهای تمام شده کالا در هر سفارش مورد بررسی قرار می‌گیرد.هدف اصلی این سیستم تعیین و محاسبه بهای تمام شده هر سفارش است. اگر در نحوه محاسبه بهای تمام‌شده از روش هزینهیابی سفارش کار استفاده شود، برای هر یک از خدمات در دست اقدام یک حساب کار در جریان در دفتر کل افتتاح و بهای تمام شده هر خدمت به طور جداگانه محاسبه و کنترل می‌شود - سیستم بهایابی مرحله‌ای
این سیستم زمانی استفاده می‌شود که میزان زیادی از محصولات مشابه تولید شود. کاربرد این سیستم بیشتر در شرکت‌های خودروسازی و محصولات پتروشیمی است. بهای تمام شده کالا در سیستم بهایابی مرحله‌ای در یک دوره زمانی محاسبه می‌شود.
بهای تمام‌شده تولید
هزینه‌های تولید شامل بسیاری از هزینه‌های ثابت و متغیر عملیات تولید یک کسب‌وکار است. مواد اولیه و نیروی کار هزینه تولید به شمار می‌رود.
هزینه‌های ثابت معمولاً شامل:
- اجاره ملک
- بودجه تبلیغاتی
- تجهیزات تجاری
- و سایر هزینه‌های متفرقه است که با تغییرات حجم تولید کم و زیاد نمی‌شوند.
هزینه‌های متغیر با تغییر حجم تولید افزایش یا کاهش می‌یابد. برخی از هزینه‌های متغیر عبارت‌اند از:
- تدارکات
- دستمزد
مشاغل تولیدی هزینه‌های کلی خود را بر حسب هزینه تولید برای هر کالا محاسبه می‌کنند. این عدد برای تعیین قیمت عمده فروشی کالا بسیار مهم است.
با افزایش نرخ تولید، درآمد شرکت افزایش می‌یابد در حالی که هزینه‌های ثابت تغییری نمی‌کند. بنابراین، هزینه تولید هر محصول کاهش می‌یابد و کسب‌وکار سودآورتر می‌شود.
فرمول های محاسبه بهای تولید شده کالا
محاسبه COGS بسیار ساده است. برای یافتن بهای تمام شده کالای فروخته شده، از فرمول COGS استفاده کنید:
بهای تمام شده کالای فروش رفته = موجودی اولیه + خرید در طول دوره – موجودی پایان دوره
موجودی اولیه: مقدار موجودی باقی مانده از دوره قبل (به عنوان مثال، ماه، سه ماهه، و غیره).
خرید در طول دوره: هزینه آنچه در طول دوره حسابداری خریداری کرده‌اید.
موجودی پایانی: موجودی که در طول دوره فروخته‌اید.
پس از جمع‌آوری اطلاعات فوق، می‌توانید شروع به محاسبه بهای تمام شده کالای فروخته شده خود کنید. بسته به کسب‌وکار و اهداف خود، ممکن است تصمیم بگیرید که COGS را به صورت هفتگی، ماهانه، سه ماهه یا سالانه محاسبه کنید.برای مثال به جدول زیر توجه کنید:
| موضوع | مبلغ |
|---|---|
| موجودی اولیه | 5.000.000 تومان |
| خرید طول دوره | + 10.000.000 تومان |
| موجودی پایان دوره | – 3.000.000 تومان |
| بهای تمام شده کالا | 12.000.000 تومان |
برخی از سایر فرمول های مورد نیاز برای محاسبه بهای تمام شده کالا به شرح زیر هستند:
خرید خالص = خرید طی دوره + اضافات خرید – (برگشت از خرید + تخفیفات درصدی خرید + کسورات خرید)
موجودی کالای آماده برای فروش = موجودی کالای اول دوره + خرید خالص
موجودی کالای پایان دوره = موجودی کالای تعدادی در انبارها که قابل شمارش باشد * بهای هر کالا
روش‌های قیمت‌گذاری کالا
ارزش بهای تمام شده کالای فروخته شده به روش هزینهیابی یک شرکت بستگی دارد. معمولا یکی از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
اولین ورود، اولین خروج (FIFO)
اولین کالاهایی که خریداری یا تولید می شوند ابتدا فروخته می شوند. از آنجایی که قیمت‌ها در طول زمان افزایش می‌یابند، شرکتی که از روش FIFO استفاده می‌کند ابتدا ارزان‌ترین محصولات خود را به فروش می‌رساند که به معنای COGS کمتری نسبت به COGS ثبت شده در LIFO است. از این رو، درآمد خالص با استفاده از روش FIFO در طول زمان افزایش می‌یابد.
آخرین ورود، اولین خروج (LIFO)
آخرین کالاهای اضافه شده به موجودی کالا ابتدا به فروش می‌رسد. در دوره‌های افزایش قیمت‌ها، ابتدا کالاهایی با هزینه‌های بالاتر فروخته می‌شوند که منجر به افزایش مقدار COGS می‌شود. با گذشت زمان، درآمد خالص تمایل به کاهش دارد.
روش میانگین
در روش میانگین، قیمت کالا را با توجه به جمع خریدها و موجودی اول دوره تقسیم بر تعداد می‌شود! در این روش، زمان ورود یا خروج کالا تفاوتی ندارد و با هر خریدی، قیمت کالا نیز تغییر خواهد کرد.
آخرین خرید
قیمت کالا در این روش به شیوه قیمت آخرین خرید * تعداد کالا تعیین می‌شود. میزان بهای تمام شده کالا در این روش افزایش یافته و باعث کاهش سود می‌شود.
استاندارد
در این روش، یک قیمت استاندارد برای کالا تعیین می‌شود. برای محاسبه موجود پایان دوره کاری با قیمت خرید کاری نخواهیم داشت و سیستم مبلغ استاندارد را در تعداد کالا ضرب می‌کند.
محاسبه بهای تمام شده در اکسل
یکی از مهم ترین دغدغه های دنیای حسابداری محاسبه بهای تمام شده در اکسل است. برای محاسبه بهای تمام شده در نرم افزار اکسل باید با برخی مفاهیم مانند فرمول‌هایی که پیش تر معرفی شد و روش های محاسبه قیمت‌های ریالی آشنایی داشته باشید.
اکسل بهای تمام شده، یک برنامه کاربردی هوشمند تحت اکسل است که اطلاعات واقعی بهای اولیه که شامل هزینه‌های مواد و دستمزد است و بهای تبدیل که شامل هزینه‌های دستمزد و سربار است را دریافت کرده و جداول بهای تمام شده را کامل می‌کند. در این برنامه می‌توان موارد زیر را اجرا کرد:
- چندین ماده اولیه و قطعات مصرفی را تعریف کرده و قیمت خرید را نیز تعیین کنید.
- چند محصول نهایی یا کالا را برای محاسبه بهای تمام شده تعریف کنید.
- مواد و منابع مصرفی را می‌توانید از طریق فرم به آسانی به محصول نهایی تخصیص دهید.
- می‌توانید در این برنامه چند نوع هزینه ثابت ماهانه برای تولید تعریف کنید که شامل ثابت، سربار و… می‌شود.
- همچنین می‌توانید منابع مورد استفاده قرار گرفته را از سهم هزینه‌های ثابت در قیمت تمام شده تفکیک کنید.
سوالات متداول:
معنای بهای تمام شده کالا چیست؟
بهای تمام شده کالای فروخته شده (COGS) به هزینه‌های مستقیم تولید کالاهای فروخته شده توسط یک کسب‌وکار گفته می‌شود. این مبلغ شامل هزینه مواد و نیروی کاری است که مستقیماً برای تولید کالا استفاده می‌شود و هزینه‌های غیرمستقیم مانند هزینه‌های توزیع و هزینه‌های نیروی فروش را دربرنمی‌گیرد.
فرمول بهای تمام شده کالا چیست؟
محاسبه COGS بسیار ساده است. برای یافتن بهای تمام شده کالای فروخته شده، از فرمول COGS استفاده کنید: بهای تمام شده کالای فروش رفته = موجودی اولیه + خرید در طول دوره – موجودی پایان دوره
عوامل تشکیل دهنده بهای تمام شده کالا چیست؟
مواد اولیه، دستمزد، مواد غیرمستقیم، دستمزد غیرمستقیم، سایر هزینه‌ها
چه روش هایی برای قیمت گذاری کالا وجود دارد؟
اولین ورود، اولین خروج (FIFO)، آخرین ورود، اولین خروج (LIFO)، روش میانگین، آخرین خرید، استاندارد